اغلب اوقات خودکشی به قصد پایان دادن به زندگی نیست. بلکه به قصد نجات یا فرار از بحرانی است که فرد در آن واقع شده است.

تقریبا در تمام این افراد، خسته شدن از زندگی و ناتوانی در تحمل شرایط دیده می شود.

 اصلی‌ترین علل خودکشی به شرح زیر است:

1.     نداشتن مهارت سازگاری

 به دلیل عدم تربیت کافی والدین و سیستم غلط آموزش و پرورش، کودکان در سنین پایین مهارت‌های مقابله ای، مهارت سازگاری و مهارت‌های زندگی را یاد نمی گیرند.

2. اختلالات روانی

تجربه اختلالات روانی و یا داشتن سابقه خانوادگی اختلالاتی مثل افسردگی، دوقطبی، جنون آنی، اضطرابی و ... یکی از علل اصلی خودکشی است. به دلیل ناآگاهی افراد از شکل بروز بیماری‌های خلقی، معمولا زمان مناسب برای درمان را از دست می‌دهند. بیماری‌های روحی مثل بیماری‌های جسمی درد ندارد و با پرخاشگری، بی حوصلگی، خواب نامناسب، غمگینی، انزوا و ... خود را نشان می‌دهد. واکنش دیگران به این رفتارها حتی توهین آمیز و سرکوب کننده می‌باشد، اما در مقابل دردهای جسمی اکثرا ترحم و توجه دریافت می‌شود

3.خشم شدید

گاهی اوقات عدم توانائی در کنترل خشم، باعث می‌شود فرد به طور ناگهانی و تکانشی عمل کرده و اقدام به خودکشی کند.

  آموزش مهارت‌های کنترل خشم برای کاهش این نوع خودکشی بسیار لازم به نظر می‌رسد.

4. بیماری‌های جسمی

کسانی که از بیماری‌های شدید جسمی رنج می برند. به علت آتش سوزی ناهنجاری هائی در چهره و اعضاء بدن شان ایجاد می شود یا طی یک حادثه، نقص شدید عضوی پیدا کرده‌اند، در معرض خطر اقدام به خودکشی هستند. این افراد نمی‌توانند با زندگی جدید کنار بیایند و به حدی می‌رسند که تحمل بیماری از توانایی آنها خارج است. ناامیدی، افسردگی و بی انگیزگی برای ادامه زندگی آن‌ها را وادار به خودکشی می‌کند.

5. ارتباطات ناسالم

روابط دوستانه و عاشقانه بدون اندیشیدن به عواقب آن، چنانچه منجر به جدائی شود باعث آسیب دیدن روان فرد و تغییر نگرش او نسبت به زندگی می‌شود. ارتباطات ناسالم و خطر خودکشی در نوجوانان و جوانان بیش از دیگران  رخ می دهد.

6. سوءمصرف مواد مخدر

سابقه مصرف مواد مخدر ارتباط زیادی با خودکشی دارد. بار روانی مصرف مواد مخدر، توهم‌های ناشی از مصرف، عدم کنترل خود باعث می‌شود فرد برای فرار از پیامدهای اعتیاد، اقدام به خودکشی کند.

7. ناامیدی از مهم‌ترین علل خودکشی

شرایط بحرانی اقتصادی و فرهنگی یک جامعه باعث می‌شود که افراد، به سختی خود را نسبت به آینده ای روشن امیدوار کنند. نابرابری، تبعیض، بیکاری و امثال این مشکلات، باعث احساس یاس شده و فرد حس می‌کند هیچکاری از دستش بر نخواهد آمد و هیچ شانسی برای موفقیت ندارد.

برخی دیگر از دلایل خودکشی شکست خوردن متعدد در تجارب زندگی ،سابقه خانوادگی خودکشی ،مرگ یک عزیز،از دست دادن شغل ،احساس شدید حقارت،تجربه سوء استفاده جنسی و جسمی است .

 برخی از علائم هشدار دهنده خودکشی که قابل شناسایی هستند عبارتند از:

 ● داشتن علائم افسردگی

● ناراحتی و ناامیدی

●عدم علاقه به فعالیت‌های لذت بخش

●از دست دادن اعتماد به نفس و داشتن نظرات منفی در مورد خود

●صحبت زیاد درباره مرگ، جهان پس از مرگ، فلسفه زندگی و خودکشی

راه های پیشگیری و رفع علل خودکشی

در برخی از موارد، تشخیص فردی که قصد خودکشی دارد بسیار دشوار است. تمام شرایط طبیعی به نظر می‌رسد اما به محض مشاهده هریک از شرایط هشدار دهنده، باید اقدامات زیر را انجام گیرد. حتی در شرایط عادی نیز این اقدامات لازم است اما در شرایط بحرانی بسیار ضروری خواهد بود.

✅.بسیار مهم است که در صورت مشاهده اختلالات روانی، به خصوص افسردگی، حتما بلافاصله به روانشناس یا روانپزشک مراجعه شود. بنابراین مشکلات روانی را جدی بگیرید و برای درمان آن اقدام کنید. مشاوره یا درمان افسردگی ضروری است.

✅. پیگشیری از خودکشی با آموزش توانایی سازگاری

آموزش توانایی سازگاری توسط روانشناس و روانپزشک، برای همه افراد مهم است، مخصوصا کسانی که زمینه انجام خودکشی را در آن ها وجود دارد. فرد باید بداند نسبت به شرایط سخت چگونه رفتار کند و چگونه به بحران‌ها واکنش نشان دهد. خودکشی در مقابل تمام شدن یک رابطه عاطفی سطحی و کوتاه مدت، و یا خودکشی بخاطر مشروط شدن در دانشگاه قطعا راه حل مناسبی نیست.

✅مهارت‌های حل مسئله به افراد کمک می‌کند تا در زمان‌های بحرانی با دید بهتری به موضوع نگاه کنند.

✅. داشتن ارتباطات سالم

هرکس در زندگی افرادی را نیاز دارد که او را دوست داشته باشند و به او اهمیت دهند. داشت

✅. داشتن هدف و انگیزه

✅.یکی از مهم‌ترین علت خودکشی بی انگیزگی است. لازم است که صحبت‌های درباره آینده و ناامیدی  را جدی گرفت.  انجام فعالیت‌های هنری و ورزشی و انگیزه‌های تحصیلی، می‌تواند به فرد برای ادامه زندگی محرک کافی را بدهد. درمان‌های شناختی نیز به فرد برای اصلاح تفکر نسبت به زندگی و تغییر نگرش‌های منفی بسیار لازم است.

معمولا کسی که اقدام به خودکشی می‌کند، مدت‌ها درباره آن فکر کرده و برای اقدام به خودکشی برنامه ریزی می‌کند. بنابراین نادیده گرفتن صحبت‌ها و نشانه‌های خودکشی موضوعی را حل نمی‌کند. بسیاری از خانواده ها با وجود نشانه های خودکشی به آن اهمیت نداده و تنها پس از ارتکاب آن به فکر درمان و حل مسئله می‌افتند. حتی اگر فرد از خودکشی جان سالم به در ببرد آسیب‌های جبران ناپذیری به جسم خود ممکن است وارد کرده باشد. بنابراین پیشگیری از خودکشی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.

✅.ضرورت کمک گرفتن از مشاور و روانشناس

در بسیاری موارد اقدام برای خودکشی و پرورش دادن افکار خودکشی به وجود اختلال افسردگی در افراد مربوط می‌شود. افسردگی بیماری است که بدون درمان قابل رفع نیست و در صورت خود درمانی علائم آن هر چند وقت یک بار با شدت بیشتری بر می‌گردد و در نهایت ممکن است پیامدهایی همچون خودکشی را به دنبال داشته‌باشد.

  دکتر «سید سادات سپهرتاج» روانپزشک مرکز آموزشی درمانی سوانح سوختگی و ترمیمی امیرالمومنین (ع)

پایان.