مقدمه:

پاسخ بیش ازحد سیستم ایمنی بدن دربرابربرخی عوامل طبیعی را آلرژی میگویند که درحالت طبیعی نسبت به این عوامل، این پاسخ ها دربدن رخ نمیدهند . در طول 50 تا 60 سال گذشته میزان بروز انواع مختلف بیماریهای آلرژیک همچون آسم، اگزمای آتوپیک و درماتیک، رینیت آلرژیک در بسیاری از کشورها در حال افزایش است . آلرژی یک بیماری شایع در نقاط مختلف دنیا است.  آلرژن به موادی گفته میشود که بتوانند در افراد مستعد ایجاد پاسخ های آلرژیک نماید. در این بیماری التهابی، به دنبال تماس افراد حساس با عوامل آلرژن، نوعی التهاب ایجاد می گردد . در برخورد دوباره ی فرد با آن آلرژن، علایم به شکل آبریزش بینی،عطسه های پیاپی ، سوزش، خارش، گرفتگی بینی، اشک ریزش، سردرد، اختلال بویایی وچشایی می باشند که غالباً با کونژکتیویت یا التهاب قرنیه همراه است . ایجاد می گردد آلرژیها میتوانند به دو گروه تقسیم شود. گروه اول به عنوان متناوب فصلی شناخته میشوند که به عنوان مثال میتوان به تب یونجه اشاره کرد. در این صورت اصلی ترین عامل ایجاد کننده ی آن گرده گیاهان میباشد. دسته ی دوم از آلرژیها با عنوان مزمن و یا پایدار در طول سال شناخته میشود .

حساسیت فصلی یا آلرژی فصلی یا تب یونجه ( hay fever ) یکی از حساسیت‌های شایع است که معمولاً در فصلهای بهار، تابستان و پاییز، هنگامی که گیاهان گرده افشانی می‌کنند، بیشتر مشاهده می‌شود. این نوع حساسیت از استنشاق گردهٔ گیاهان یا ورود آن‌ها به چشم حاصل می‌شود. تب یونجه زمانی روی می‌دهد که سیستم ایمنی بدن، مواد بی‌خطر را خطرناک تلقی کرده و مواد شیمیایی را برای مبارزه با آنها وارد خون می‌کند.

علت‌ حساسیت‌ فصلی

فصل بهار: درخت‌ها عامل بیشتر حساسیت‌‌های بهاری هستند. درختانی مانند بلوط،  نارون ، افرا  ، توس، سرو، توسکا، شاه بلوط، بید و صنوبر.

فصل تابستان: همان‌طور که گفته شد حساسیت‌ را به این دلیل تب یونجه هم می‌نامند که افراد زیادی علائم حساسیت را در فصل تابستان که در تاریخ فصل برداشت یونجه است تجربه می‌کنند. عامل اصلی حساسیت فصل تابستان، علف‌هایی چون تلخه و دم‌گربه‌ای چمن‌زار و یک سری علف‌های هرز خاصی هستند. و گیاهانی چون علف دوروا و لوئیچه چمنی در فصل تابستان گرده افشانی می‌کنند. این بیماری با آسم نیز همراهی دارد و در موارد بسیاری، افراد به هردوی این بیماری‌ها مبتلا هستند. بنا به گزارش مؤسسه‌ی آسم و آلرژی آمریکا، علف‌ها شایع‌ترین عامل ایجاد تب یونجه‌اند.  

در فصل بهار و تابستان گرما، رطوبت و وزش باد از دیگر عوامل تشدیدکننده آن است.

فصل پاییز: پاییز فصل کهنه‌واش است که به آن آمبروسیا (Ambrosia) نیز می‌گویند. بیش از 40 گونه از گیاه کهنه‌واش در دنیا وجود دارد. کهنه‌واش‌ها گیاهان مخربی هستند که به‌سختی می‌توان کنترل‌شان کرد. گرده‌ی این گیاه، آلرژن بسیار متداولی است و علائم حساسیت به کهنه‌واش می‌تواند شدید باشد. سایر گیاهانی که در پاییز گرده‌افشانی می‌کنند، گزنه، برنجاسف (mugwort)، ترشک، سلمه تره (fat hens) و بارهنگ هستند.

فصل زمستان: در فصل زمستان، بیشتر آلرژن‌های بیرون خانه، به خواب زمستانی می‌روند، در نتیجه سرد شدن هوا برای بسیاری از افرادی که حساسیت دارند، آرامش و آسودگی به همراه دارد. اما همین سرمای هوا باعث می‌شود زمان بیشتری در داخل خانه سپری شود. اگر حساسیت فصلی دارید ممکن است به آلرژن‌های داخل خانه مانند کپک، موی حیوانات خانگی، هیره‌ و یا سوسک حمام واکنش نشان دهید.آلرژن‌های داخل فضای بسته را راحت‌تر از آلرژن‌های بیرون می‌توانید از محیط‌ اطراف‌تان حذف کنید. برای اینکه خانه‌تان را از آلرژن‌های رایج پاک کنید، به نکات زیر توجه داشته باشید:

·        داخل خانه را از کپک پاک کنید - نشانه های حساسیت فصلی

·        حداقل یک‌بار در هفته، روتختی و ملافه خود را در آب بسیار گرم شست‌وشو دهید.

·        روی تخت، بالش و لحاف‌تان را با کاورهای ضدآلرژی بپوشانید.

·        در خانه فرش و قالی نیندازید و از مبلمان تشک‌دوزی شده استفاده نکنید.

·        اسباب‌بازی‌های اضافی و خرد و ریزها را از اتاق کودک خارج کنید.

·        نشتی شیرآلات را بگیرید و جاهای رطوبت‌زده را بازسازی کنید تا گسترش پیدا نکرده و کپک نزند.

·        وسایلی را که امکان کپک‌زدگی دارند تمیز کنید مانند رطوبت‌سازها، کولرهای آبی، تصفیه‌کننده‌های هوا و یخچال.

·        برای کاهش رطوبت اضافی از دستگاه رطوبت‌گیر استفاده کنید

عامل ژنتیک: یکی از عمده‌ترین دلایل ابتلاء به این حساسیت است . به‌طوری‌که اگر پدر و مادری هر دو مبتلا به آلرژی باشند، به احتمال 66 درصد، فرزندانشان به آلرژی فصلی گرفتار می‌شوند و اگر تنها یکی از والدین مبتلا باشد این احتمال به زیر 60 درصد می‌رسد.

نشانه‌ها

نشانه‌های آلرژی به علفها و گندمیان مانند التهاب مخاط بینی است.

عطسه، آبریزش بینی، خارش و اشک آمدن از چشمها، احساس خارش در سقف دهان و پشت گلو از نشانه‌های این نوع حساسیت هستند. با توجه به فصل ممکن است علائم شدیدتری مانند سرفه، خس خس سینه، تنگی نفس و در برخی موارد افسردگی، کم اشتهایی و اختلال خواب نیز نمایان شوند. همچینی به علت گرفتگی سینوس‌ها، سردرد نیز می‌تواند از دیگر علائم این حساسیت باشد.

نشانه‌های زیر مربوط به آلرژی هستند و می‌توانند آن را از سرماخوردگی متمایز کنند:

·        بیمار تب نمی‌کند.

·        ترشحات مخاطی رقیق و شفاف می‌باشند.

·        بیمار پی در پی و سریع عطسه می‌کند.

·        خارش گلو، بینی و گوش

·        این نشانه‌ها معمولاً بیش از 7 تا 10 روز طول می‌کشند.

تشخیص

با ارزیابی علائم و نشانه‌های بیمار و انجام معاینات فیزیکی، پزشکان می‌تواند تشخیص دهند که بیمار دارای حساسیت فصلی هست یا خیر. پس از تشخیص، پزشک قادر به شناسایی عامل اصلی آلرژیک می‌باشد و می‌تواند درمان را شروع کند . برای اینکار دو نوع آزمایش لازم است انجام شوند: آزمایش خون و آزمایش از طریق پوست

آزمایش پوستی به دو صورت انجام می‌شود: با چکاندن مقداری از عامل حساسیت زا (آلرژن) روی پوست بیمار و سوزن زدن به آن یا با تزریق مقداری آلرژن زیر پوست.

ابزارهای جایگزین دیگری نیز برای تشخیص آلرژی فصلی وجود دارند مانند: تست‌های آزمایشگاهی، تصویربرداری و آزمایش آندوسکوپی بینی. در تست‌های آزمایشگاهی، پزشک مقداری از مخاط بینی را زیر میکروسکوپ بررسی می‌کند. اگر فاکتورهای چون تعداد گلبول‌های سفید خون، افزایش یافته باشند نشان دهنده احتمال بروز آلرژی است.

درمان

درمان حساسیت فصلی می‌تواند شامل، استفاده از گیاهان دارویی، داروهای بدون نیاز به نسخه، تجویز آنتی هیستامین، استفاده از داروهای ضد احتقان، ایمونوتراپی و طب مکمل و جایگرین باشد. مؤثرترین راه دوری جستن از عامل ایجاد حساسیت است.

در صورتی که نشانه‌ها مربوط به بینی (مانند عطسه و آبریزش) مشاهده شوند، معمولاً تجویز آنتی هیستامین‌ها، اولین انتخاب است. ممکن است سودوافدرین تجویز شود تا گرفتگی بینی را تسکین دهد و خارش و سرفه را متوقف کند یا بنادریل و کلماستین تجویز شوند با این حال، استفاده از آنتی هیستامین‌ها ممکن است به خواب‌آلودگی شدید منجر شوند بنابراین هنگام تجویز، به مصرف‌کنندگان آن‌ها توصیه می‌شود تا از کار کردن با دستگاه‌های سنگین و رانندگی خودداری کنند. از عوارض دیگر استفاده ار این داروها می‌توان به خواب آلودگی، تاری دید، یبوست، ادرار کردن سخت، گیجی و سرگیجه اشاره کرد.

شستشوی سینوس‌ها و مجاری بینی با محلول آب نمک و پرهیز از در معرض قرارگرفتن باد و گردوخاک، با کاهش نشانه‌های حساسیت فصلی تأثیر مستقیم دارند .  نوشیدن مایعات فراوان به‌طور مداوم، باعث می‌شود که ترشحات تنفسی رقیق‌تر شوند و عامل حساسیت زا، اثر کمتری بر بدن بگذارد.

استفاده از کورتن نیز یکی دیگر ار روش‌های درمان است ولی به دلیل عوارض جانبی زیادی که این دارو دارد، در موارد حاد و شدید درصورتی که سایر روش‌ها جواب نداده‌اند و به عنوان آخرین انتخاب تجویز می‌شود.

مطالعات جدید دانشگاه وندربیلت آمریکا نشان می‌دهد که علایم آلرژی فصلی در بیمارانی که از غذاهای حاوی پروبیوتیک استفاده می‌کنند، بهبود یافته‌است و کیفیت زندگی بهتری دارند.

References

1.Abbas AK, LichtmanAH, Pillai S. Cellular and Molecular Immunology: with STUDENT CONSULT Online Access: Elsevier Health Sciences. 2012; 425-45 p.

2.Bidad K, Nicknam MH, FaridR. A review of allergy and allergen specific immunotherapy. Iranian Journal of Allergy. Asthma and Immunology. 2011;10(1):1-9

3.Nwaru B, Hickstein L, Panesar S, Muraro A, Werfel T, Cardona V, et al. The epidemiology of food allergy in Europe: a systematic review and meta‐analysis. Allergy.2014;69(1):62-75

4.Farrokhi S, Gheybi MK, Movahed A, Tahmasebi R, Iranpour D, Fatemi, A, et al. Common Aeroallergens in Patients with Asthma and Allergic Rhinitis Living in Southwestern Part of Iran: Based on Skin Prick Test Reactivity.Iranian Journal of Allergy,Asthma and Immunology. 2014;14(2): 133-138.

5.Cuervo-Perez JF, Camilo Arango J, Cardona-Arias JA. Evaluacion de tecnicas inmunologicas in vitro para el diagnostico de alergias: metanalisis 2000-2012. 2014;88(1):67-84.

6.Ghaffari JRH, Khalilian AR, Nazari Z, Ghaffari R. Skin Prick Test InAsthmatic, AllergicRhinitis And Urticaria Patients Med J Mashhad Univ Med Sci.2011;44(1):54: -49[In Persian]

7.Nurmatov U, van Schayck C, Hurwitz B, Sheikh A. House dust mite avoidance measures for perennial allergic rhinitis: an updated Cochrane systematic review. Allergy. 2012;67(2):158-65

8.Broide DH. Allergic rhinitis:pathophysiology. Allergy and Asthma Proceedings. 2010;31(5):370-374.

9.Teifoori F, Shams-Ghahfarokhi M, Postigo I, Razzaghi-Abyaneh M, Eslamifar A, Gutiérrez A, et al. Identification of the main allergen sensitizers in an Iran asthmatic population by molecular diagnosis. Allergy, Asthma & Clinical Immunology. 2014;10(1):41

10.Cameron L, Depner M, Kormann M, Klopp N, Illig T, Von Mutius E, et al. Genetic variation in CRTh2 influences development of allergic phenotypes. Allergy. 2009;64(10):1478-85.

11.Cardona V, Luengo O, Garriga T, Labrador‐Horrillo M, Sala‐Cunill A, Izquierdo A, et al. Co‐factor‐enhanced food allergy. Allergy. 2012;67(10):1316-8

12 .BainsP, Dogra A. Skin Prick Test in Patients with Chronic Allergic Skin Disorders: Indian J Dermatol. 2015;60(2):159-64.

 13.Dreborg S, Holgersson M. Evaluation of Methods for the Estimation of Threshold Concentrations by the Skin Prick Test. International archives of allergy and immunology. 2015;166(1):71-6.

14.Akbari H, RezaeiA. Common allergens for allergic patients in Isfahan: A clinically-based study. Journal of Research In Medical Sciences. 2000; 5(1):12-8.

تهیه کنندگان:

مهناز فرجی،کارشناس فناوری اطلاعات سلامت،بیمارستان سوانح و سوختگی امیرالمومنین صدرا

اکرم کنعانی،کارشناسی ارشد فناوری اطلاعات سلامت، بیمارستان سوانح و سوختگی امیرالمومنین صدرا

لیلا کارگر،مسئول روابط عمومی بیمارستان سوانح و سوختگی امیرالمومنین صدرا